Appel, meloen of munt: de kleurrijke en smaakvolle vape is tegenwoordig niet meer weg te denken van schoolpleinen, tot bezorgdheid van velen. Uit de nieuwe Jongerenmonitor tabaks- en nicotineproducten van het Trimbos-instituut blijkt dat maar liefst 21,7 procent van de jongeren tussen 12 en 25 jaar in het afgelopen jaar een e-sigaret heeft geprobeerd. Ook de traditionele tabakssigaret blijft populair, met bijna een derde van de jongeren die roken.
Een verontrustend feit volgens arts-epidemioloog Esther Croes is dat 69,1 procent van de jongeren die maandelijks een e-sigaret gebruiken, ook gewone sigaretten roken. Dit terwijl jongeren eerder werd verteld dat vapen beter was dan roken en dat e-sigaretten dienden als een preventiemiddel tegen tabaksrook. De cijfers van het Trimbos-instituut suggereren echter dat jongeren via het vapen de weg naar traditioneel roken weer hebben gevonden.
“Ze raken langzaam verslaafd aan nicotine, met gezondheidsgevolgen voor de rest van hun leven”, aldus Croes. Een e-sigaret kan net zoveel nicotine bevatten als één tot twee pakjes sigaretten, wat betekent dat de overstap naar traditioneel roken snel kan gebeuren zodra verslaving optreedt.
Een rookvrije generatie lijkt verder weg dan ooit. Longarts Wanda de Kanter noemt het grote aantal kinderen dat nu verslaafd is aan vapen zelfs ‘het begin van het einde van de rookvrije generatie’. Ze benadrukt dat de overheid tekort is geschoten in haar inspanningen en dat er strenger moet worden opgetreden. Toezicht en handhaving zijn momenteel ernstig ontoereikend.
Antirookactivisten pleiten voor strikte handhaving van het smaakjesverbod dat volgend jaar van kracht wordt. Ze dringen er ook op aan om de leeftijdsgrens strikt te handhaven, aangezien de verkoop van sigaretten en e-sigaretten momenteel al verboden is voor jongeren onder de 18 jaar, maar er weinig toezicht is. Bovendien worden e-sigaretten niet belast met accijnzen zoals tabakssigaretten, hoewel onderzoek aantoont dat accijnsverhoging een grote impact heeft op het ontmoedigen van roken.
Demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) wil accijnzen invoeren op e-sigaretten, maar dit kan momenteel nog niet vanwege het feit dat ze geen tabaksproduct zijn. Het snelste en beste traject om dit te realiseren lijkt via Europa te zijn, hoewel er zorgen zijn over het tempo en de inzet van sommige landen in vergelijking met Nederland.
In de tussentijd zet het ministerie van VWS maatregelen voort, waaronder het recente verbod op smaakjes en online verkoop. Handhaving van deze verboden valt onder de verantwoordelijkheid van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, die strenger zal optreden. De strijd tegen de opkomst van vapen onder jongeren gaat door, maar de weg naar een rookvrije generatie is duidelijk bezaaid met uitdagingen.